Enfermedat kousá pa sangura

Mas ku 30.000 hende ku síntoma di dengue, chikungunya i zika

Na 2017, segun kálkulo, tabatin 29.261 adulto ku a haña síntoma di dengue, chikungunya i zika den e 12 lunanan promé ku e entrevista: 10.881 hende hòmber i 18.380 hende muhé. Na tur, esei ta 24% di poblashon adulto. Tin diferensia chikitu entre e diferente gruponan di edat pa loke ta síntoma di dengue, chikungunya i zika. Debí ku na 2013 e enfermedat zika no tabata konosí ainda, no por kompará e sifranan di 2017 i 2013 sin mas.

Gráfiko: porsentahe di adulto ku síntoma di dengue, chikungunya òf zika pa kada sekso i grupo di edat na 2017

Fuente: Enkuesta Nashonal di Salú 2017

Na Kòrsou, síntoma di dengue, chikungunya i zika ta mas frekuente serka hende ku tin hopi difikultat pa kubri gastu 

Na 2017, 24% di e adultonan na Kòrsou a bisa ku nan tabatin síntoma di dengue, chikungunya òf zika den e último 12 lunanan. Na Kòrsou, e síntomanan akí ta mas frekuente serka hende ku un nivel di enseñansa haltu. Mas tantu difikultat pa kubri gastu hende tabatin, mas nan a bisa ku nan tabatin síntoma di enfermedat kousá pa sangura.

 Gráfiko: porsentahe di adulto ku un síntoma di dengue, chikungunya òf zika, pa kada nivel di enseñansa i kapasidat pa kubri gastu, na 2017

Fuente: Enkuesta Nashonal di Salú 2017

Dengue ta e enfermedat mas frekuente kousá pa sangura

Na 2016, 290 hende na Kòrsou a keda diagnostiká ku dengue (IgM-positivo) na laboratorio nashonal Analytisch Diagnostisch Centrum N.V. (ADC-N.V.). Esei ta 22% di e hendenan ku a hasi un tèst di vírùs di Dengue via ADC. Esei kier men ku dengue ta e enfermedat mas frekuente kousá pa sangura, segun e datonan ku ADC tin registrá.

Dengue ta relativamente frekuente den temporada di áwaseru

Diagnóstiko di dengue ta relativamente frekuente den temporada di áwaseru, ku ta kore di òktober te ku mart. Esei ta debí ku den e temporada ei tin mas tantu di e sanguranan ku ta transmití e vírùs di Dengue, e sangura Aedes. Ademas di dengue, e sangura akí por transmití e vírùs di Chikungunya i esun di Zika tambe. Un otro splikashon pa e oumento di kaso di dengue ta ku den temporada di áwaseru ta tèst mas tantu hende pa e vírùs akí.

Gráfiko: kantidat di tèst positivo di dengue (IgM-positivo) pa kada luna, diagnostiká na laboratorio na 2016 

Fuente: Registro mikrobiológiko di Analytisch Diagnostisch Centrum N.V.

Chikingunya ta e di dos enfermedat mas frekuente kousá pa sangura

Na 2016, 47 hende na Kòrsou a keda diagnostiká ku chikingunya (IgM-positivo) na laboratorio nashonal Analytisch Diagnostisch Centrum (ADC). Esei ta 3% di e hendenan ku a hasi un tèst di vírùs di Chikingunya via ADC.

Chikingunya ta relativamente frekuente den temporada di áwaseru

Diagnóstiko di chikungunya ta relativamente frekuente den temporada di áwaseru, ku ta kore di òktober te ku mart. Esei ta debí ku den e temporada ei tin mas tantu di e sanguranan ku ta transmití e vírùs di Chikungunya, e sangura Aedes. Ademas di e vírùs di chikungunya, e sanguranan akí por transmití e vírùs di Dengue i di Zika tambe. Un otro splikashon pa e oumento di kaso di chikungunya ta ku den temporada di áwaseru ta tèst mas tantu hende pa e vírùs akí.

Gráfiko: kantidat di tèst positivo di chikingunya (IgM-positivo) pa kada luna, diagnostiká na laboratorio na 2016

Fuente: Registro mikrobiológiko di Analytisch Diagnostisch Centrum N.V.

Morto komo konsekuensia di dengue 

Den e periodo di 2001-2004, a registrá 2 persona ku a fayesé komo konsekuensia di un infekshon di dengue (Statistik di kousa di morto, ICD10-codes A90-A91). Den e periodo di 2005-2007, no a registrá niun persona ku a fayesé komo konsekuensia di dengue. 

Downloads


Refrences

Chikungunya ta un enfermedat infeksioso kousá pa un vírùs. E vírùs ta presente den region (sup)tropikal i ta keda transmití pa sangura ku ta pika den dia (RIVM, 2017 a). Den mayoria di kaso, infekshon di vírùs di Chikungunya ta produsí síntoma.

 Dengue ta un enfermedat infeksioso kousá pa un vírùs. E vírùs ta presente den region (sup)tropikal i ta keda transmití pa sangura. Dengue ta presentá regularmente serka hende ku a bishitá un pais kaminda e enfermedat ei ta presente.

Mayoria di infekshon di vírùs di Dengue ta sosodé sin ku e persona haña síntoma.

 Vírùs di Zika ta ser transmití pa sangura di ‘gele koorts’ i sangura di dengue. Normalmente e sangura akí no ta presentá den naturalesa na Hulanda. Den mayoria di kaso, e síntomanan di e enfermedat (keintura di zika) ta relativamente suave. Mayoria di hende no tin síntoma mes. Sinembargo, entre tantu a keda probá ku un infekshon durante embaraso por afektá e yu den barika (RIVM, 2017c).

ENS Kòrsou: Enkuesta Nashonal di Salú (ENS) ta un enkuesta representativo di e poblashon adulto di 18 aña p’ariba ku ta biba riba nan mes. Meta di ENS ta di duna un bista aktualisá di situashon di salú i estilo di bida di poblashon adulto na Kòrsou, i tokante kon nan ta usa e servisionan di kuido. For di 2013, Volksgezondheid Instituut Curaçao (VIC) ta tene un ENS kada kuater aña.

Statistik di kousa di morto: E datonan di kousa di morto na Kòrsou ta basá riba deklarashon di kousa di morto ku dòkter, médiko forense òf spesialista ta saka. Ta kodifiká e kousanan di morto a base di un lista di kódigo ku ta ser usá internashonalmente, e asina yamá International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD) di Organisashon Internashonal di Salú (WHO). For di 1996, a bin ta traha ku e di 10 revishon di ICD (ICD-10, WHO).

PAHO (2018). Sterftecijfers Curaçao 2001-2007. Dataset verkrijgbaar via PAHO mortality database: https://hiss.paho.org/pahosys/grp.php

RIVM (2017a). Geraadpleegd via   https://www.rivm.nl/Onderwerpen/C/Chikungunya

RIVM: Bilthoven, 7 September 2019. 

RIVM (2017b). Geraadpleegd via   https://www.rivm.nl/Onderwerpen/D/Dengue RIVM: Bilthoven, 7 September 2019. 

RIVM (2017c). Geraadpleegd via   https://www.rivm.nl/Onderwerpen/Z/Zikavirus

RIVM: Bilthoven, 7 September 2019. 

Verstraeten S., Griffith, M.F.H, & Pin R. (2017). De nationale gezondheidsenquête Curaçao 2017: de belangrijkste resultaten, methode en tabellen, Volksgezondheid Instituut Curaçao, Willemstad.