Richtlijnen preventieve activiteiten

Het doel van preventie is zorgen dat personen gezond blijven door hun gezondheid te bevorderen en te beschermen. Ook heeft preventie tot doel (complicaties van) ziekten te voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. Vaak zijn de preventieve activiteiten gericht op een specifieke doelgroep van personen die meer risico lopen door bijvoorbeeld hun geslacht, leeftijd of reeds gediagnosticeerde ziekte. Omdat anticonceptiemiddelen meestal worden gebruikt ter preventie van zwangerschap, komt dit onderwerp hier aan bod (Volksgezondheidenzorg.info, 2019).

De indicatoren zijn berekend aan de hand van richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), met uitzondering van de influenzavaccinatie (Curaçaose Huisartsen Vereniging (CHV)).

Tabel: richtlijnen doelgroep en frequentie voor preventieve activiteiten

Deelname aan griepprik, anticonceptiegebruik, klinisch voetonderzoek en darmkankerscreening laag onder doelgroep 

De vaccinatiegraad voor influenza in Curaçao is laag: in 2017 heeft slechts 6% van de 60-plussers een griepprik gehad. Slechts een vijfde (21%) van de 18- tot 50-jarige vrouwen gebruikte anticonceptiva in de twee weken voor het interview. Minder dan een derde van de diabetici (29%) heeft een voetonderzoek gehad in de 2 jaar voor het interview. Ook het testen van bloed in de ontlasting, een onderzoek voor de screening op darmkanker, is laag met 31% van de 55- tot 75-jarigen in de 2 jaar voor het interview. Deelname aan preventieve activiteiten onder de bijbehorende doelgroep is het hoogst voor bloedsuikermeting (77%), cholesterolmeting (78%) en bloeddrukmeting (96%). 

Figuur: percentage deelname aan genoemde preventieve activiteiten onder doelgroep, 2017

Bron: Nationale gezondheidsenquête 2017

Vaccinatiegraad influenza laag met 6% van de 60-plussers

De Curaçaose Huisartsen Vereniging (CHV) beveelt een jaarlijkse griepprik aan bij onder andere 60-plussers en mensen met onderliggende aandoeningen zoals hartziekten, longziekten, nierziekten, kanker en diabetes (CHV, 2019). Omdat de griepvirussen regelmatig veranderen en ieder winterseizoen weer anders zijn, heeft de griepprik ieder jaar een andere samenstelling. Het vaccin, dat tussen september en oktober gegeven moet worden, beschermt alleen voor griep in dat griepseizoen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) streeft ernaar om 75% van de ouderen te vaccineren tegen influenza.

 In 2017 heeft 3% van de totale bevolking en 6% van de 60-plussers een griepprik gehaald in het vorige griepseizoen. In 2013 was de vaccinatiegraad van de totale bevolking 4% en onder 60-plussers 10%. Meer data over de griepprik (influenzavaccinatie) in Curaçao is hier te vinden.

Een vijfde van de 18- tot 50-jarige vrouwen gebruikt anticonceptiva

Van de 18- tot 50-jarige vrouwen zegt 21% de pil of andere hormonale vormen van anticonceptiva (voorbehoedsmiddelen om zwangerschap te voorkomen) te hebben gebruikt in de 2 weken voor het interview. Het percentage vrouwen dat hormonale anticonceptie gebruikt is het hoogst onder vrouwen met een HAVO, VWO of SBO-opleiding (26%). Tussen gehuwde en ongehuwde vrouwen wordt geen verschil in anticonceptiegebruik gevonden. In 2013 is deze vraag anders gesteld en daardoor niet vergelijkbaar.

Meer data over het anticonceptiegebruik in Curaçao is hier te vinden

Een derde van doelgroep neemt deel aan darmkankeronderzoek

De Nederlandse overheid beveelt een 2-jaarlijkse ontlastingstest aan onder 55- tot 75-jarigen. Bloed in de ontlasting kan wijzen op (het voorstadium van) darmkanker. Bij een ongunstige uitslag wordt een persoon doorverwezen voor een vervolgonderzoek. Dit bestaat meestal uit een inwendig kijkonderzoek (coloscopie).

In 2017 heeft 31% van de 55- tot 75-jarigen zich in de twee jaar voor het interview laten testen op bloed in de ontlasting. Van de mensen die in de 12 maanden voor het interview zijn getest op bloed in de ontlasting, heeft 19% vervolgens een coloscopie ondergaan.

Darmkanker is een verzamelnaam voor tumoren in de dikke darm en endeldarm. Dikke darmkanker komt in Curaçao veel voor en staat op de 9^e plaats van doodsoorzaken onder vrouwen (meer informatie over de doodsoorzakenstatistiek in Curaçao is hier te vinden). Darmkanker begint vaak als een bultje (poliep) op de darmwand. Sommige poliepen groeien na verloop van tijd uit in een kwaadaardige tumor. Op den duur kan de tumor zich uitzaaien in het lichaam. Een poliep kan worden verwijderd tijdens een coloscopie, zodat ze zich niet verder kan ontwikkelen tot een tumor. Een tijdige opsporing is hierbij van belang. In 2014 is in Nederland daarom het 2-jaarlijkse bevolkingsonderzoek voor 55- tot 75-jarigen ingesteld (RIVM, 2020). In Curaçao is Fundashon Prevenshon voornemens om in de toekomst een bevolkingsonderzoek naar darmkanker op te zetten (Gieskes Strijbis Fonds, 2018).

Meer data over darmkanker is hier te vinden.

Twee derde van doelgroep neemt deel aan bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

De Nederlandse overheid beveelt een 3-jaarlijks baarmoederhalsonderzoek aan bij 30- tot 60- jarige vrouwen. Bij baarmoederhalsonderzoek wordt door middel van een uitstrijkje cellen van de baarmoederhals verzameld, die worden onderzocht op (het voorstadium van) baarmoederhalskanker.

In 2017 heeft 49% van alle vrouwen en 66% van de 30- tot 60-jarige vrouwen in de 3 jaar voor het interview een baarmoederhalsonderzoek gehad. In 2013 waren deze percentages vrijwel gelijk: 49% van alle vrouwen en 65% van de 30- tot 60-jarige vrouwen. Vrouwen met een hoog opleidingsniveau en geen enkele moeite om rond te komen nemen vaker deel aan een baarmoederhalskankeronderzoek dan vrouwen met een laag opleidingsniveau en grote moeite om rond te komen.

Baarmoederhalskanker komt in Curaçao veel voor. Het is de 4^e meest voorkomende kanker onder vrouwen (IARC) en staat op de 15^e plaats van doodsoorzaken onder vrouwen (PAHO). Een baarmoederhalstumor kan zich na verloop van tijd uitzaaien in het lichaam. Een tijdige opsporing is daarom van belang. Hierdoor is de kans groter dat de behandeling succesvol is. In Curaçao voert Fundashon Prevenshon sinds 2016 het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker onder 25- tot 65-jarige vrouwen uit.

Meer data over baarmoederhalskanker en baarmoederhalskankeronderzoek is hier te vinden.

Twee derde van doelgroep neemt deel aan bevolkingsonderzoek borstkanker

De Nederlandse overheid beveelt een 2-jaarlijks borstkankeronderzoek (mammografie) aan bij 50- tot 75-jarige vrouwen. Tijdens het onderzoek worden röntgenfoto’s van de borsten gemaakt die worden onderzocht op aanwezigheid van afwijkingen die kunnen duiden op borstkanker.

In 2017 heeft 43% van alle vrouwen en 67% van de 50- tot 75-jarige vrouwen in de 2 jaar voor het interview een mammografie gehad. In 2013 waren deze percentages ongeveer vergelijkbaar: 44% van alle vrouwen en 63% van de 50- tot 75-jarige vrouwen. Vrouwen met een hoog opleidingsniveau en die geen enkele moeite hebben om rond te komen nemen vaker deel aan een borstkankeronderzoek dan vrouwen met een laag opleidingsniveau en grote moeite om rond te komen.

Borstkanker komt in Curaçao veel voor. Het is de meest voorkomende kanker onder vrouwen (IARC) en staat op de 4^e plaats van doodsoorzaken onder vrouwen (PAHO). Een borstkankertumor kan zich na verloop van tijd uitzaaien in het lichaam. Een tijdige opsporing is daarom van belang. Hierdoor is de kans groter dat de behandeling succesvol is. In Curaçao voert Fundashon Prevenshon sinds 2010 het bevolkingsonderzoek onder 45- tot 75-jarige vrouwen uit.

Meer data over borstkanker en borstkankeronderzoek is hier te vinden.

77% van de volwassenen heeft bloedsuiker laten meten in de afgelopen 3 jaar

In 2017 heeft 77% van de volwassenen hun bloedsuiker in de 3 jaar voor het interview laten meten door een professionele zorgverlener. Het percentage volwassenen dat hun bloedsuiker heeft laten meten in de 3 jaar voor het interview is hoger onder Curaçaoënaars die geen enkele moeite hebben om rond te komen (77%) dan die met grote moeite rondkomen (68%). Dit terwijl de risicofactoren hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol en hart- en vaatziekten vaker voorkomen onder mensen die met grote moeite rondkomen (NGE, 2017).

Verhoogde bloedsuikerwaarden kunnen, wel of niet vergezeld met symptomen zoals frequent urineren, vermagering en dorst, op diabetes (suikerziekte) duiden. Diabetes komt in Curaçao relatief veel voor, maar niet iedereen is zich hiervan bewust. In de gezondheidsenquête van 2013 zijn naast het afnemen van een vragenlijst ook lichamelijke metingen uitgevoerd. Deze resultaten laten zien dat onder volwassen die zeggen niet aan diabetes te lijden, bij 8% een te hoge bloedsuikerwaarde is gemeten (random bloedglucosewaarde van 140 mg/dl of hoger). Van de Curaçaoënaars die wel aangaven diabetes te hebben, werd bij 65% een te hoge bloedsuikerwaarde gemeten (random bloedglucosewaarde van 140 mg/dl of hoger). Dit suggereert dat veel mensen met (pre-)diabetes niet de juiste behandeling krijgen of niet de medicatie innemen zoals in overeenstemming met de afspraken van de behandelaar (NGE, 2013).

Meting cholesterol is hoog met 78% onder Curaçaoënaars

In 2017 heeft 86% van de doelgroep hun cholesterol in de 3 jaar voor het interview laten meten door een professionele zorgverlener. Het percentage volwassenen dat hun cholesterol heeft laten meten in de 3 jaar voor het interview is hoger onder Curaçaoënaars die geen enkele moeite hebben om rond te komen (78%) dan die met grote moeite rondkomen (71%). Dit terwijl de risicofactoren roken, hoge bloeddruk en diabetes vaker voorkomen onder mensen die met grote moeite rondkomen van hun inkomen (NGE, 2017).

Een verhoogde cholesterolwaarde is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten, de nummer 1 doodsoorzaak in Curaçao (meer informatie over hart- en vaatziekten is hier te vinden). Daarbij geldt dat naarmate de cholesterolwaarde toeneemt, de kans op hart- en vaatziekten ook toeneemt.

Meting bloeddruk is hoog met 93% onder doelgroep

Het Nederlandse Huisartsengenootschap (NHG) beveelt een 5-jaarlijkse bloeddrukmeting aan bij alle 60-plussers (NHG, 2020). In 2017 heeft 96% van de doelgroep hun bloeddruk laten meten door een professionele zorgverlener in de 5 jaar voor het interview. In 2013 was dit met 95% vrijwel gelijk.

Een hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd, is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten, beroerte en nierfalen. Een verhoogde bloeddruk komt in Curaçao zeer veel voor, maar niet iedereen is zich hiervan bewust. In de gezondheidsenquête van 2013 zijn naast het afnemen van een vragenlijst ook lichamelijke metingen uitgevoerd. Deze resultaten lieten zien dat onder volwassenen die zeggen niet aan hoge bloeddruk te lijden, bij 37% een te hoge bloeddruk is gemeten (waarden van 90 mmHg diastolisch en/of 140 mmHg systolisch of hoger). Van de Curaçaoënaars die zeggen met hoge bloeddruk gediagnosticeerd te zijn, werd bij 68% een te hoge bloeddruk gemeten. Dit suggereert dat veel mensen met een hoge bloeddruk niet de juiste behandeling krijgen, niet de medicatie innemen zoals in overeenstemming met de afspraken van de behandelaar, of een hoge bloeddruk hebben die moeilijk te normaliseren is. Eén op de vijf (20%) volwassenen met hoge bloeddruk had in de twee weken voor het lichamelijke onderzoek van de gezondheidsenquête in 2013 geen medicatie voor hoge bloeddruk gebruikt.

Meer data over hoge bloeddruk in Curaçao is hier te vinden.

Preventief onderzoek onder diabetici neemt af tussen 2013 en 2017

Oog- of voetonderzoeken zijn erop gericht om complicaties van diabetes zoals blindheid en een slechte doorbloeding van de voeten te voorkomen. Het Nederlandse Huisartsengenootschap (NHG) beveelt een periodiek oog- en voetonderzoek van de patiënt aan na de diagnose van diabetes.

In 2017 heeft 67% van de diabetici in de 2 jaar voor het interview een oogonderzoek gehad. Voor een voetonderzoek is dat 29%. In 2013 had 76% van de diabetici een oogonderzoek gehad en 36% een voetonderzoek (Figuur 5.7). Dit suggereert een verslechtering van de controle op complicaties bij diabetespatiënten. Meer vrouwelijke dan mannelijke diabetici hebben in de 2 jaar voor het interview een oog- en voetonderzoek gehad.

Blindheid en amputaties zijn gevreesde complicaties van diabetes. Een andere gevreesde complicatie van diabetes is nierfalen. In 2014 waren in Curaçao 259 mensen die voor hun nierziekte dialyse moesten ondergaan. Het aantal nierdialyse patiënten is hiermee in Curaçao vier keer zo hoog als in Nederland (168 vs. 38 patiënten per 100.000 inwoners) (VIC, 2014). Zo’n 40% van de dialysepatiënten kreeg tegelijkertijd ook medicatie voorgeschreven voor de behandeling van diabetes, wat erop wijst dat ongecontroleerde diabetes sterk bijdraagt aan het hoge aantal nierpatiënten in Curaçao.

Figuur: percentage diabetici dat een preventief oog- of voetonderzoek heeft gehad in de 2 jaar voor het interview, 2013-2017

Bron: Nationale gezondheidsenquête 2013 – 2017